نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی

نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی سه شیوه سنتی نگهداری و تعمیرات هستند که از ابتدای انقلاب صنعتی و مدیریت علمی مطرح گردیدند. در گام پیشین، در بیان تاریخچه نگهداری و تعمیرات، از سیستم‌های گوناگون نت که در دوره‌های زمانی متفاوت مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند سخن گفتیم.

نگهداری مدون و برنامه‌ریزی شده به تجارتی که در آن از سرمایه‌های موجود، دستگاه ها، تجهیزات، ماشین‌ها و امکانات و زیر ساخت‌ها در راستای تولید و تامین مشتری استفاده می‌شوند ارزش می‌دهد. این برنامه و زمان بندی باعث به حداقل رسیدن اتلاف زمان و منابع و استفاده از آنها در جهت فعال کردن سرمایه‌های موجود ودر نتیجه افزایش حداکثری تولید، می‌شود.

در صنایع کوچک این برنامه‌ریزی می‌تواند جزء وظایف بازرسی تعریف شود ویا بخشی از کار روزانه تیم مدیریت تعریف شد و یا یک بازرس مجزا سپرده شود. متاسفانه این برنامه‌ریزی در شرایطی که زمان محدود و تراکم کاری زیاد است، افت شدیدی می‌کند. که با توقف آن در کوتاهترین زمان، کار‌ها به صورت غلط و غیر اصولی اجرا می‌شوند که در نتیجه برآیند آن افزایش هزینه نگهداری است. در این گام و گامهای آتی به تشریح بیشتر این استراتژی‌ها خواهیم پرداخت. در این مقاله به تشریح نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی پرداخته شده است. سایر انواع روش‌های نگهداری و تعمیرات نیز در سایت پارس‌مدیر تشریح شده است.

مقایسه نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی

روش‌های متعددی برای نگهداری و تعمیرات وجود دارد و هنوز هم روش‌هایی اضافه می‌شود. با این وجود به طور سنتی نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی سه شیوه اصلی نگهداری و تعمیرات بوده‌اند. در این بخش کوشش شده است تا ضمن تعریف هر شیوه، مقایسه‌ای جامع نیز ارائه شود.

نگهداری و تعمیرات اصلاحی Corrective Maintenance

این استراتژی می‌گوید : Fix it after it Breaks

این روش نخستین روش نگهداری و تعمیرات است و نوعی روش واکنشی محسوب می‌شود. پس از تعریف تجهیزات و دارایی‌ها می‌توان به تعریف فعالیت‌های نت اصلاحی و نت پیشگیرانه اقدام نمود. در این روش باید تعریف کار و ثبت اطلاعات به گونه‌ای باشد که مرتبط با مراکز هزینه تعریف گشته ‌باشد. محاسبات مربوط به نفرساعت صرف‌شده، مواد و قطعات مصرف‌شده، سفارش قطعات ایجاد‌شده و سایر سیکل‌های هزینه‌ای از طریق این اطلاعات انجام می‌گردد. برای هر کار نت لازم است سوالات چه چیزی (what)، توسط چه کسی (whom)، در کجا (where)، چه وقت (when) و چرا (why) مشخص باشد.

برای گردآوری این اطلاعات لازم است ورودی‌های صحیح ثبت اطلاعات جهت نگهداری کلیه سوابق و جزئیات مربوط به آنها و همچنین گزارش‌نویسی مورد بازنگری قرار گیرند. در بسیاری از موارد، ثبت دقیق و کامل جزییات مربوط به فعالیت‌های روزمره نظیر روانکاری و تنظیمات جزیی ضروری می‌باشد. در سیستم صدور حکم کار، برنامه‌ریزی از عناصر اصل سیستم می‌باشد ؛ برنامه‌ریز باید بتواند زمان، مواد و نیروی انسانی را به تجهیزات اختصاص دهد. واحد برنامه‌ریزی باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی حکم کار را انجام دهد که کار نت در محدوده زمانی تعریف‌شده انجام یابد و نیازمندیهای سیستم تولید و نگهداری و تعمیرات توامان پاسخ داده شود.

نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه Preventive Maintenance

این استراتژی می‌گوید : Fix it before it breaks

نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه عبارتست از یک روش سیستماتیک برنامه‌ریزی و زمان‌بندی شده جهت انجام کارهای نگهداری مورد نیاز بر طبق برنامه تنظیمی با هدف جلوگیری از فرسایش غیرعادی اجزا ماشین و کاهش توقفات اضطراری ماشین‌آلات. نت پیشگیرانه بر اساس تناوب اجرای فعالیت‌ها برنامه‌ریزی و اجرا گردیده و به همین دلیل عبارت Time Based Maintenance نیز به این دسته از فعالیت‌ها اطلاق میگردد. فعالیت‌های نت پیشگیرانه عبارتند از :

جلوگیری از فرسایش غیرعادی اجزاء ماشین : نظافت، آچارکشی و روانسازی (روغنکاری و گریسکاری)

کاهش توقفات اضطراری : تعمیر و تعویض‌های دوره‌ای مطابق با برنامه زمانی از پیش تعیین شده

برنامه PM تعریف شده برای سازمان نیاز به بازنگری دارد تا به شکلی تبدیل گردد که پاسخگوی خواسته‌ها و اثربخشی لازم باشد. فراوانی توقفات غیربرنامه‌ای و توقفات متوالی تجهیزات نشانگر آن است که برنامه PM تعریف شده کارایی لازم را ندارد. هدف واقعی برای PM آن است که توقفات و خرابی‌ها را تا سطح مورد قبول مدیریت کاهش دهد. اثربخشی برنامه PM در آن است که برنامه‌هایش را با حالتهایی از نت اصلاحی (CM) و نت پیشگویانه (PdM) ترکیب نماید. بسیار ضروری است که هماهنگی و همکاری کامل بین مدیران تولید و نت برقرار باشد و بهتر آن است که دستورالعمل نحوه همکاری و شرح وظایف دقیق هر کدام از این واحدها در قبال خرابی‌ها و شکست‌ها نوشته شود.

نگهداری و تعمیرات پیشگویانه Predictive Maintenance

این استراتژی می‌گوید: Don’t just fix it, improve it

نت پیشگویانه به مجموعه فعالیت‌هایی اطلاق می‌گردد که جهت تعیین شرایط فنی کارکرد اجزاء ماشین (اندازه‌گیری میزان فرسایش اجزاء) در حین بهره‌برداری انجام گردیده و بر اساس نتایج حاصله از آن، زمان و نوع فعالیت نت مورد نیاز تعیین می‌گردد. نت پیشگویانه بر اساس شرایط کارکرد اجزاء ماشین برنامه‌ریزی و اجرا گردیده و به همین دلیل عبارت Condition Based Maintenance نیز به این دسته از فعالیت‌ها اطلاق میگردد. فعالیت‌های نت پیشگویانه(PdM) عبارتند از :

۱- بازرسی فنی توسط حواس انسانی : انجام بازرسی فنی توسط پرسنل ماهر نت با استفاده از حواس انسانی (همچون بازرسی سر و صدای غیرعادی یا گرم شدن بیش از حد اجزاء)

۲- اندازه‌گیری فرسایش با استفاده از ابزار توسط انسان : بازرسی فنی اجزاء ماشین و اندازه‌گیری فرسایش با استفاده از ابزارهایی همچون ارتعاش‌سنج، حرارت‌سنج، آنالایزر روغن.

در این روش بازرس PM در فواصل زمانی مشخص و در حین کارکرد ماشین با استفاده از ابزار نسبت به اندازه‌گیری میزان فرسایش اجزاء اقدام و نتایج به دست آمده را با محدوده کارکرد مجاز اجزاء مقایسه می‌نماید. تصمیم جهت ادامه کار ماشین و یا توقف آن جهت انجام فعالیت‌های نت بر اساس نتایج حاصله از این تحلیل خواهد بود. در این روش هیچ فعالیت اضافی نت انجام نمی‌گیرد و برهمین اساس عبارت نت اقتصادی نیز به این گروه از فعالیت‌های نت اطلاق می‌گردد.

۳- بازرسی و اندازه‌گیری پیوسته توسط ابزار : امروزه استفاده از روش کنترل پیوسته توسط طراحان ماشینهای صنعتی به عنوان روشی جهت جلوگیری از خطاهای برنامه‌ریزی نت مورد توجه قرار گرفته است. فیلترهای هوا مجهز به سنسور هایی جهت تعیین زمان دقیق تعویض فیلتر شده‌اند ؛ برای یاتاقانها سنسورهای حرارتی طراحی گردیده تا زمان دقیق روانسازی آنها مشخص و به اپراتورها اعلام گردد و…

سایر روش‌های نگهداری و تعمیرات

سیستم نگهداری و تعمیرات واکنشی Reactive Maintenance

در این روش بعد از وقوع خرابی نسبت به تعمیر ماشین و بازگشت وضعیت به حالت اولیه اقدام می‌گردد. در استاندارد TPMاز این روش با عنوان (Breakdown Maintenance) یاد شده و در ایران نیز عنوان (Emergency Maintenance) برای این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانگونه که در گام پیشین بیان نمودیم این سیستم در سالهای آغازین تکامل نت مورد استفاده قرار می‌گرفته و بدین سبب با ساختار امروزین ماشین‌آلات و تجهیزات همخوانی چندانی نداشته و معایب زیر را با خود به همراه دارد: کاهش ایمنی کار با ماشین‌آلات، عدم برنامه‌ریزی دقیق تولید به علت بروز مشکلات کمی و کیفی، نیاز به گروه تعمیراتی قوی و آماده به کار، افزایش زمان تعمیرات بعلت مشاهده خرابیهای فرعی و نیاز به ذخیره و انبار کردن وسیع قطعات.

نگهداری و تعمیرات موثر Proactive Maintenance

نت موثر به مجموعه فعالیت‌هایی اطلاق می‌گردد که با هدف بهبود وضعیت کارکرد ماشین‌آلات، کاهش میزان نیاز آنها به اجرای نت و حذف کامل علل وقوع خرابیها انجام می‌گیرد. در استاندارد نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (TPM) که از سوی انجمن مهندسین نت ژاپن تدوین گردیده عبارت (Maintenance Prevention) برای نت موثر استفاده گردیده است.

نت پیش‌اقدام PAM

نت پیش‌اقدام گزینه‌ای است که هم در بردارنده نت پیشگیرانه (PM) و هم در برگیرنده نت پیش‌بینانه (PdM) می‌باشد. مبرهن است که مدیران نت باید اطلاعات و سوابق ناشی از PM و PdM را در اختیار داشته باشند تا بتوانند آنها را به سمت PAM توسعه دهند. نت PAM بصورت یک تاریخچه در سوابق برنامه‌های هر مرکز هزینه وجود خواهد داشت. برای دستیابی به چنین مرحله‌ای لازم است یک روش مستندسازی برای ثبت تاریخچه هر مرکز هزینه ایجاد گردد. مقدار ساعات تولیدی و توقف هر مرکز هزینه و همچنین نمودارهای علت و معلول وقایع مربوط به هر مرکز هزینه باید ثبت شود. سوابق تجهیزات باید به گونه‌ای نگهداری شوند که در برنامه‌های PAM قابل استفاده موثر باشند. نت PAM به مدیران کمک خواهد نمود تا در کاهش میزان توقفات و همچنین افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات و افزایش دوره عمر مفید موفق‌تر عمل نمایند.

نگهداری و تعمیرات ناب Lean Maintenance

نت ناب یک رویکرد نوین و نظام‌مند به سیستم نگهداری و تعمیرات است, که با تبعیت از اصول ناب به حفظ ارزش‌ها (Value) و حذف زوائد (Waste) می‌پردازد و در نهایت بدنبال تحقق رضایتمندی مشتری و کاربران تجهیزات می‌باشد. این رویکرد پس از رویکرد تولید ناب مطرح گردیده است. نت ناب موجب افزایش در قابلیت اطمینان، دقت، کیفیت، رضایت کاربران و در دسترس بودن تجهیزات و کاهش در زمان انتظار، هزینه‌های سیستم، عیوب, دوباره کاری، حرکت‌های اضافی و حمل و نقل اضافی خواهد شد.

فصل دوم و ادبیات پژوهش نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی

فصل دوم و ادبیات پژوهش در زمینه نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی بصورت فایل ورد همراه با فهرست منابع فارسی و انگلیسی

پرسشنامه نگهداری و تعمیرات در قالب معیارها و زیرمعیارها و مقایسه زوجی عناصر و انتخاب بهترین روش نگهداری تعمیرات

جمع‌بندی بحث نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی

در این مقاله انواع نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی مورد بررسی قرار گرفت. استفاده از تجهیزات پیشگویی و پیش‌بینی خرابی‌ها و شکست‌ها بسیار ضروریست. یکی از خواسته‌های مدیریت هر سازمانی این است که دوره کاربری مفید هر دستگاه را افزایش دهیم. پرسنل نت می‌تواند روشها و ابزار گوناگون و مفیدی را در سیستم PdM مورد استفاده قرار دهد. الگوهای خرابی تجهیزات می‌توانند با دقت بسیار خوبی خرابی‌ها و شکست‌ها را پیش‌بینی نمایند.

روش‌های دیگری که می‌توانند بدون صرف هزینه‌های هنگفت در روش PdM مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از : آنالیز ارتعاش، آنالیز روغن، آنالیز دما و روشهای مافوق صوت. منطق کار بدین صورت است که هر ماشین پیش از خراب شدن، صدا‌ها و هشدارهایی از خود بروز می‌دهد. استفاده از روش‌ها و ابزار PdM کمک می‌کند تا با یاری این هشدارها از وقوع خرابی مطلع شویم. با کمک این اطلاعات می‌توان سیستم مدیریت مناسبی برای جلوگیری از خرابی یا کنترل عواقب آن ایجاد نمود.

آنالیز روند خرابی یک دستگاه در طول برهه زمانی برای پیش‌بینی احتمال وقوع خرابی در زمانهای آتی، اطلاعات خرابی را ارائه می‌دهد. با کمک این پیش‌بینی می‌توان برنامه‌ریزی انجام کار را با توجه به اینکه چه وقت و در کجا نیاز به کار تعمیراتی می‌باشد به انجام رساند. بنابراین نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی روش‌های سنتی نگهداری و تعمیرات هستند.