شرکت‌های لجستیک طرف سوم (۳PLS)

شرکت‌های لجستیک طرف سوم (۳PLS) به شرکت‌هایی گفته می‌شود که برای برون‌سپاری عملیات توزیع، انبارداری یا خدمات استفاده می‌شوند. اصطلاح Third-party logistics که به صورت خلاصه ۳PLS از آن یا می‌شود یک مفهوم کلیدی در مدیریت زنجیره تامین و مدیریت لجستیک سازمان است.

برون‌سپاری عملیات به چنین شرکت‌هایی موجب افزایش انعطاف و چابکی سازمان می‌شود. امکان استفاده از خدمات تخصصی برای شرکت فراهم می‌شود. در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود عملکرد مالی شرکت بهبود پیدا می‌کند. البته ریسک ادراک شده چنین روندی نیز بالا بوده و نیازمند مدیریت ریسک قوی می‌باشد. همانگونه که تجربه نزدیک به چهار دهه اخیر کشورها و صنایع پیشروی دنیا نشان می‌دهد؛ کارآمدی حوزه لجستیک و زنجیره تأمین یکی از مهمترین راهبردهای بهبود فضای کسب‌وکار، کاهش هزینه مبادله و قیمت تمام شده و افزایش بهره‌وری در زمان حاضر می‌باشد.

اکنون لزوم توجه به مقوله لجستیک بر مدیران صنایع و کسب‌وکارهای مختلف پوشیده نیست. چرا که هزینه‌های لجستیکی بعضا تا ۳۰ درصد از هزینه‌های تحویل (قیمت تمام‌شده) محصول را تشکیل می‌دهد. از این رو، ارتقای سطح آگاهی از اهمیت لجستیک طی سالهای اخیر موجب شده تا کم و بیش اقداماتی در جهت توسعه لجستیک در کشورها و شرکت‌های پیشروی دنیا صورت گیرد. از آن جمله می‌توان به پدید آمدن شرکت‌های لجستیکی طرف سوم (۳PLها) و گسترش استقبال عمومی از آنها اشاره کرد.

تعریف شرکت‌های لجستیکی طرف سوم

بنا بر تعریف، شرکت‌های لجستیک طرف سوم یا به اختصار ۳PLها به شرکت‌هایی گفته می‌شود که سازمان‌های تولیدی یا خدماتی بخشی و یا کل امور لجستیکی خود را به آنها برون سپاری می‌کنند. این شرکت‌ها معمولا در حوزه‌های حمل ونقل و انبارداری متخصص هستند و قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات منطبق سازند. کارکرد اصلی ۳PLها مبتنی بر توزیع فیزیکی کالا و خدمت می‌باشد.

فشار بازار برای کاهش قیمت‌ها، فشار برای ارتقای خدمت دهی به مشتریان، جهانی سازی و توسعه فناوری‌های جدید اطلاعاتی به عنوان چهار عامل اصلی توسعه خدمات ۳PL‌ها طی سال‌های اخیر مطرح می‌باشند. به‌خصوص با توسعه برون‌سپاری فعالیت‌های غیرکلیدی در شرکت‌های بزرگ تولیدی و خدماتی، بر اهمیت توسعه صنعت شرکت‌های لجستیکی طرف سوم افزوده شده است.

در یک مطالعه وضعیت شرکت‌های لجستیک طرف سوم دنیا در دهه ابتدایی هزاره سوم بررسی شد. نتایج نشان داد درآمد کل بازار شرکت‌های لجستیک طرف سوم به بالای ۶/۵۴۱ میلیارد دلار رسید. درحالیکه این رقم به سال ۲۰۰۵ برابر ۴/۸۹ میلیارد دلار بود این نشان می‌دهد بازار نامبرده در طی پنج سال اخیر بطور متوسط افزایش سالانه‌ای معادل ۳۵ درصد را از خود نشان می‌دهد. مطالعات مختلف دیگر نیز حاکی از این واقعیت است که کسب‌وکار خدمات لجستیک طرف سوم، در دنیا به‌خصوص در کشورهای توسعه‌یافته در حال رشد چشمگیری می‌باشد.

نقش شرکت‌های لجستیک طرف سوم در تولید

هم اکنون تولیدکنندگان بر این امر واقفند که جهت کسب مزیت رقابتی در شرایط کنونی اقتصادی و ماندن در میدان مسابقه بهتر است بر فعالیت‌های اساسی خود تمرکز کنند و مدیریت فعالیت‌های لجستیکی و پشتیبانی خود را به شرکت‌های ۳PL واگذار کنند. درحالیکه پیش‌تر، شرکت‌ها صرفاً به برون‌سپاری فعالیت‌های حمل‌ونقل می‌پرداختند؛ اما در حال حاضر برون‌سپاری تمام یا بخش عمده‌ای از فعالیت‌های لجستیکی مورد توجه قرار گرفته است. ازجمله فعالیت‌هایی که امروزه توسط کسب‌وکارهای تولیدی و خدماتی برون‌سپاری می‌شوند عبارتست از مدیریت جریان مواد داخل سازمان (مدیریت تدارکات)، مدیریت موجودی‌ها، مدیریت فرایندهای دریافت و جابجایی سفارشات مشتری، بسته‌بندی، حمل‌ونقل، انبارداری، فناوری اطلاعات و مانند اینها.

برخی از مزایای بهره‌گیری از شرکت‌های لجستیکی طرف سوم را می‌توان تخصصی شدن خدمات و کاهش هزینه‌ها؛ تمرکز مراکز تولیدی بر توسعه کسب‌وکار محوری خود؛افزایش انعطاف پذیری عملیاتی؛کاهش هزینه‌های بازرسی و نظارت؛کاهش ریسک‌های عملیاتی و بهبود سطح خدمت‌رسانی به مشتری؛ ارتقای جایگاه سازمان در میان رقبا اشاره کرد.

اهمیت شرکت‌های لجستیک طرف سوم

باید اذعان داشت که متاسفانه علی‌رغم نیاز فراوانی که در درون کشور احساس می‌شود و با وجود موقعیت لجستیکی فوق‌العاده کشور ایران، توسعه و راه‌اندازی چنین شرکت‌هایی، به معنای واقعی، در سطح کشور ایران هنوز مورد توجه جدی قرار نگرفته است. از دلایل اصلی عدم شکل‌گیری و توسعه این شرکت‌های تخصصی در کشور علی رغم نیاز مبرم بدانها را می‌توان رسمیت نیافتن شرکت‌های لجستیکی طرف سوم در کشور و نبود متولی مشخص و مرجع قانونی تعریف‌ شده‌ برای راهبری و کنترل آن شرکت‌ها که نسبت به صدور مجوزها، اعمال ملاحظات قانونی موردنیاز و نیز نظارت بر حسن فعالیت‌های آنها مسئول باشد، برشمرد.

از آنجا که تنوع فعالیت‌های شرکت‌های ۳PL گستره وسیعی از فعالیت‌های حمل‌ونقلی، انبارداری و ذخیره‌سازی، بسته‌بندی، توزیع و پخش را دربرمی‌گیرد؛ سازمان‌های مختلفی همچون: وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت راه و شهرسازی و گمرک با این شرکت‌ها مرتبط می‌شوند. با این وجود، به لحاظ ماهیت کارکردی شرکت‌های لجستیکی طرف‌سوم و نحوه فعالیت آنها که بیشتر به توزیع و پخش کالا می‌پردازد، وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان پیشگام و متولی اصلی شکل‌گیری این شرکت‌ها شناخته می‌شود.

انتقادات به شرکت‌های لجستیک طرف سوم

انتقاداتی که بر نحوه کارکرد و عملکرد شرکت‌های لجستیک طرف سوم در ایران وارد است. این شرکت‌ها در بسیاری موارد ضعیف هستند و خدمات مناسبی ندارند. گاهی نیز با مشکلات قانونی و فراقانونی مواجه هستند. سازوکارهای فعالیت‌های نیز در برخی موارد روشن نیست. با مدنظر قرار دادن سوابق موفق سایر کشورها به نظر می‌رسد به‌منظور اصلاح نظام توزیع کشور ، باید ایجاد و توسعه شرکت‌های تخصصی لجستیک طرف سوم (۳PL) را دنبال کرد. بویژه که این مساله یکی از محورهای هفتگانه طرح تحول اقتصادی کشور است. بنابراین شرکت‌های پخش را برای تبدیل شدن به یک شرکت ۳PL مجاب نمود.

شرکت‌های لجستیکی طرف سوم دارای پشتوانه علمی و عملی موفقی در اکثر کشورهای دنیا هستند. به‌ویژه کشورهای توسعه یافته نمونه‌های عملیاتی بسیار خوبی دارند که می‌توان از آنها الهام گرفت. حدود و ثغور، وظایف، مسئولیت‌ها، دامنه کارکرد و نقش مؤثر آن در نظام توزیع کشورها کاملا مشخص است. البته شرکت‌های پخش به‌دلیل نزدیکی و مشابهت نوع فعالیت‌هایش، قطعا جزو اولویتهای نخست برای تبدیل شدن به ۳PLها (در کنار شرکت‌های حمل‌ونقل) خواهند بود.

خلاصه و جمع‌بندی

شرکت‌های لجستیکی طرف سوم یا به‌اختصار ۳PL ها به شرکت‌هایی گفته میشوند که سازمان‌های تولیدی یا خدماتی بخشی و یا کل امور لجستیکی خود را به آن‌ها برونسپاری می‌کنند. این شرکتها معمولاً در حوزه‌های حمل‌ونقل و انبارداری متخصص هستند. آنها قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات منطبق سازند. کارکرد اصلی ۳PL ها مبتنی بر توزیع فیزیکی کالا و خدمت است. همچنین فشار بازار برای کاهش قیمت‌ها، فشار برای ارتقای خدمتدهی به مشتریان، جهانی‌سازی و توسعه فناوری‌های جدید اطلاعاتی چهار عامل اصلی توسعه خدمات این شرکت‌ها است.

منبع : شرکت‌های لجستیک طرف سوم نوشته مهدی حاج فتح‌الله نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی